Zwijgende vaders terug in Krefeld
‘Der Kreis is geschlossen.’ De cirkel is rond, stelde ik licht geëmotioneerd vast toen ik gesteund door een enorm uitvergrote foto van mijn vader en zijn kameraden in het Duits mocht vertellen over mijn boek ‘Zwijgende vaders, het onbekende verhaal van de dwangarbeid’. In Krefeld, waar pa Paul een aantal oorlogsjaren moest doorbrengen.
Daarmee bracht ik de mannen van toen, die er om uiteenlopende redenen het zwijgen toe deden na terugkeer, alle mogelijke eer aan. Tachtig jaar later terug in Krefeld, om ‘ons verhaal’ te delen met Duitse toehoorders die ‘hun eigen verhaal’ bij zich dragen. Het was een bijzondere uitwisseling van gedachten en gevoelens, van begrip en verbazing over het lot van de dwangarbeiders.
Was het tot voor kort in Nederland een onbekend thema, voor de Krefelders is met een expositie over ‘Zwangsarbeit’ eveneens een compleet nieuw hoofdstuk opengegaan. Mijn lezing was een piepkleine bijdrage, maar betekende voor mij persoonlijk een megagrote stap in het verder begrijpen van mijn familiegeschiedenis. Pa is weer wat dichterbij gekomen, na zijn vroege dood in 1978.
En dat dichterbij komen geldt ook voor Duitsers en Nederlanders die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog al dan niet direct hebben meegemaakt. Zo stond ik met twee oudere Duitse dames vrolijk te praten over ‘die tijd’, en hadden we het over onze vaders. Ook hier weer de gemeenschappelijke ervaring dat er thuis niet of amper over werd gesproken. Dat de ene vader als Duitse soldaat in Frankrijk krijgsgevangene was en de andere als SS’er was gesneuveld in Rusland, deed niet eens terzake.
We waren hun kinderen, en we deelden het gemis en verlangen.